Społeczeństwo Europy starzeje się. Według danych Eurostatu odsetek osób w wieku 80 lat lub starszych w stosunku do liczby ludności UE-27 wzrośnie w okresie od 2019 do 2100 r. dwa i pół raza, z 5,8 % do 14,6 %. Już teraz (badania na 2019 rok) ponad jedna piąta (20,3 %) ludności UE-27 miała co najmniej 65 lat. Przez to, że grupa seniorów stale rośnie, głos w sprawie ich potrzeb staje się coraz bardziej słyszalny. W związku z tym przewiduje się, że wartość globalnego rynku opieki nad osobami starszymi do 2030 r. wyniesie nawet 2 882,66 mld USD (w 2022 r. wskaźnik ten wynosił 1 703,03 mld USD). Na powyższy wzrost ma wpływ również rosnąca liczba przypadków chorób przewlekłych u osób starszych i coraz powszechniejsza świadomość dotycząca opieki nad osobami starszymi.
Na pierwszy plan wśród potrzeb tej grupy społecznej wysuwa się kwestia opieki zdrowotnej. W badaniach przeprowadzonych w Polsce przez SeniorApp na grupie 352 seniorów, na pytanie: „jakiej pomocy Pan/Pani oczekuje?”, najwyżej notowaną odpowiedzą (41,8%), była właśnie pomoc zdrowotna.
Sektor opieki medycznej stoi więc przed wyzwaniem, jak na te potrzeby odpowiedzieć. Wiele osób w podeszłym wieku wymaga przecież regularnego kontaktu medycznego albo przynajmniej monitorowania podstawowych parametrów zdrowotnych. W dobie problemów kadrowych sektora zdrowia, rozwiązanie problemu w tradycyjny sposób nie wchodzi w grę. Dlatego przyszłością opieki senioralnej staje się telemedycyna.
Telemedycyna
Od czasu pandemii COVID-19, telemedycyna kojarzy się głównie z teleporadami, czyli rozmową z lekarzem przez telefon lub Internet, ale samo to pojęcie jest znacznie szersze. Oprócz wspomnianych telekonsultacji, w kontekście opieki senioralnej wskazać można dodatkowo na telediagnostykę, teleplanowanie czy telemonitoring. Każda z tych dziedzin stanowi osobną usługę realizowaną przy pomocy zintegrowanych urządzeń pomiarowych.
Telemonitoring
Podstawą współczesnej teleopieki senioralnej jest telemonitoring. Na rynku dostępne jest mnóstwo urządzeń pozwalających na monitorowanie stanu osoby starszej w podstawowym zakresie, to znaczy funkcji życiowych, lokalizacji czy aktywności. Bardziej rozbudowane urządzenia, mogą mierzyć konkretne parametry takie jak saturację krwi, EKG, ciśnienie, pomiar glukozy i tym podobne.
Urządzenia te najczęściej mają postać opaski lub zegarka (mogą to też być specjalne kamizelki lub tzw. holtery), i oprócz funkcji monitorujących mają możliwość rozpoczęcia połączenia z lekarzem lub opiekunem w sytuacji zagrożenia. Również, aby odbierać wyniki z urządzeń, producenci oferują aplikacje na smartfony lub komputery, które to umożliwiają.
Dzięki takim funkcjonalnościom osoba starsza będąca w regularnym kontakcie ze swoim lekarzem nie musi każdorazowo pojawiać się fizycznie w przychodni w ramach rutynowych badań. Podobnie w razie nagłego pogorszenia samopoczucia, pacjent może od razu skontaktować się z lekarzem, który w czasie rzeczywistym ma dostęp do jego parametrów zdrowotnych. Monitoring dotyczyć może także lokalizacji – geofencingu polega to na wyznaczeniu bezpiecznej strefy (np. najbliższej okolicy domu) i w sytuacji jej opuszczenia, powiadamia o tym fakcie opiekuna.
Te wszystkie funkcjonalności znacznie poprawiają jakość pomocy medycznej oferowanej seniorom oraz podnoszą komfort korzystania z opieki. Wpływają także na poczucie bezpieczeństwa – świadomość, że w razie wypadku ktoś zostanie natychmiast o tym fakcie zaalarmowany, pozwala poczuć się spokojniej.
Telekonsultacje
Drugim filarem opieki senioralnej na odległość są telekonsultacje. Oczywiście rozmowa z lekarzem zdalnie nigdy w pełni nie zastąpi wizyty fizycznej, ale może być jej istotnym uzupełnieniem, zwłaszcza jeśli chodzi o konieczność przedłużenia recepty na leki przyjmowane regularnie lub analizę wyników badań.
Telekonsultacje umożliwiają seniorom szybki dostęp do specjalistów medycznych bez konieczności opuszczania domu. Za pośrednictwem wideokonferencji lub nawet zwykłej rozmowy telefonicznej, osoba starsza uzyskuje dostęp do specjalistów medycznych niezależnie od miejsca swojego zamieszkania. To nie tylko zwiększa dostępność usług medycznych dla osób mających trudności z poruszaniem się, ale także eliminuje barierę geograficzną.
Po stronie pacjenta, do telekonsultacji wystarczy zwykły telefon lub smartfon wyposażony w kamerę, jeśli istotne jest połączenie wideo. Może być to również opaska albo zegarek z taką funkcją. Lekarz zaś może wykonywać połączenie także z telefonu lub komputera, jeśli jego system gabinetowy to umożliwia.
Telediagnostyka
Telediagnostyka polega na postawieniu diagnozy na podstawie badań diagnostycznych, obrazów medycznych, danych laboratoryjnych i innych informacji związanych z pacjentem, przesłanych internetowo do lekarza prowadzącego. W tym przypadku podstawą jest dokumentacja medyczna prowadzona w formie elektronicznej, dzięki której możliwa jest jej wymiana pomiędzy placówką wykonującą badanie a osobą diagnozującą.
Dzięki telediagnostyce pacjent nie jest już odpowiedzialny za fizyczną kopię wyników swoich badań i każdorazowe zabieranie ich na wizytę, ponieważ lekarz ma do nich dostęp w swoim systemie. Dla osoby starszej oczekiwanie na wizytę u lekarza z wynikami swoich badań, aby uzyskać co do nich opinię, może być uciążliwe, a w niektórych sytuacjach nawet niebezpieczne.
Obecnie, lekarze nawet podczas zwykłej teleporady mogą wystawić e-skierowanie, które może zostać zrealizowane w najbliższej placówce wykonującej badania (a niekiedy nawet w domu pacjenta!). Wyniki badań przesyłane są w formie elektronicznej do lekarza, dzięki czemu może dokonać powtórnej diagnostyki na podstawie najnowszych danych.
Lekarze korzystający z telediagnostyki mają także dostęp do narzędzi wspomagających podejmowanie decyzji klinicznych, jak na przykład algorytmy sztucznej inteligencji. Mogą również wesprzeć swoje decyzje kliniczne o dodatkowe konsultacje z innymi specjalistami, dzięki czemu pewne schorzenia mogą zostać wykryte na wcześniejszym etapie, co w przypadku osób starszych ma kolosalne znaczenie.
Telediagnostyka ma potencjał poprawy dostępu do opieki zdrowotnej, zwłaszcza w przypadku osób starszych lub pacjentów mieszkających w odległych regionach, mających ograniczony dostęp do tradycyjnej opieki medycznej.
Teleplanowanie
Teleplanowanie, czasem określane jako zdalne zarządzanie planem leczenia, odnosi się do wykorzystania technologii do planowania i zarządzania opieką zdrowotną pacjentów. To podejście może obejmować korzystanie z aplikacji mobilnych, platform internetowych, czy komunikacji telefonicznej, aby koordynować i planować opiekę zdrowotną, bez konieczności wizyt tradycyjnych.
W przypadku osób starszych bardzo ważne jest, aby były one w pełni zaangażowane w swój osobisty plan utrzymania zdrowia. Dlatego placówki medyczne udostępniają swoim pacjentom aplikacje lub platformy, które przypominają im o przyjęciu leków, wykonaniu rutynowych badań lub ćwiczeń. Starsi pacjenci mogą również zarządzać swoimi wizytami, sprawdzić ich terminy i tak dalej.
Te funkcjonalności są istotnie nie tylko z perspektywy pacjenta, ale również i funkcjonowania przychodni. Pacjent może zarządzać swoją wizytą bez konieczności kontaktu telefonicznego z recepcją. Jest także możliwość wysłania do niego przypomnienia SMS o następnej wizycie, co potrafi zmniejszyć liczbę no-shows nawet o 30%!
Podsumowanie
Nowy model współpracy z pacjentem, nie tylko w podeszłym wieku, zakłada większą rolę telemedycyny i składające się na nią: telediagnostykę, telekonsultacje, teleplanowanie czy telemonitoring. Świadczenie usług medycznych na odległość staje się nowym globalnym trendem, zaś liderzy ochrony zdrowia inwestują w ten obszar. Według raportu Philips Future Health Index 2023 ponad dwie trzecie (68%) polskich liderów ochrony zdrowia i młodych pracowników medycznych uważa, że wirtualna opieka jest technologią, która ma lub będzie miała największy wpływ na poprawę opieki nad pacjentami.
Trend ten jest widoczny szczególnie wśród społeczeństw starzejących się, takich jak Polska. Choć na ten moment NFZ nie refunduje urządzeń do telemonitoringu, to niektóre samorządy wygospodarowują środki na zakup bransoletek życia w ramach funduszy na opiekę socjalną i rozdają urządzenia bezpłatnie. Jest to krok w dobrą stronę, poprawiający komfort życia nie tylko seniorów, ale również ich rodzin.
Nowoczesne rozwiązania telemedyczne, w zestawieniu z udostępnionymi przez Centrum e-Zdrowie e-usługami (o których piszemy tutaj) sprawiają, że można zaryzykować stwierdzenie, że to początek końca tradycyjnego modelu opieki medycznej, co w przypadku świadczenia tych usług dla seniorów oznacza większą łatwość oraz dostępność.
Źródła:
https://www.databridgemarketresearch.com/reports/global-elderly-care-market
https://seniorhub.pl/wp-content/uploads/2021/12/SeniorApp_Raport_2021.pdf
https://samorzad.pap.pl/kategoria/jak-robia-inni/w-lodzi-500-seniorow-otrzyma-opaski-bezpieczenstwa